Mudanya Ahmet Rüştü Çocuk Yurdu-1936

0

Ahmet Rüştü Çocuk Yurdu, şimdiye kadar rastlamadığımız, şahıslar tarafından açılan bir çocuk yurdu özelliğini taşımaktadır. Bu özelliği açısından bir ilk olduğunu düşünüyoruz. Sosyal Hizmet tarihi açısından ele aldığımızda vakıflar kanalıyla bir çok sosyal hizmet çalışmasının yürütüldüğünü, özellikle Cumhuriyet sonrasında dernekler kanalıyla bu tür çalışmaların yapıldığını görmekteyiz. Ahmet Rüştü Çocuk Yurdu ise tüm giderleri Hayri İpar tarafından karşılanan bir yurttur.

Kuruluşun özelliklerini ortaya koymadan önce, yurdu babası adına yaptıran Mehmet Hayri İpar’ın hayatıyla ilgili birkaç noktaya değinmekte yarar bulunmaktadır. Ahmet Rüştü Efendi, uzun yıllar Mudanya’da Posta ve Telgraf Müdürü olarak görev yapmıştır. Ailenin dördüncü çocuğu Mehmet Hayri 1896 yılında Mudanya’dan ayrılarak eğitimini sürdürmek üzere İstanbul’a yerleşmiştir. Topçu Harbiye’sinde eğitim almış, daha sonra Darülfünun’da hukuk eğitimini tamamlamıştır. Subaylığı sırasında Soğukçeşme Askeri Rüştiyesinde Fransızca öğretmenliği yapmıştır. Birinci Dünya Savaşında cephede savaşan Mehmet Hayri Bey, savaş sonrasında ticarete atılmak üzere ordudan yüzbaşı rütbesiyle emekli olmuştur. Ticaret hayatında başarılı olan  İpar bir çok şirketin kuruluşunda yer almış, Alpulu Şeker Fabrikasının kuruluşunu gerçekleştirmiştir.

İpar’ın hayatına baktığımızda ticari girişimlerinin yanı sıra,  bir çok sosyal sorumluluk projesini de hayata geçirdiğini görmekteyiz. Ahmet Rüştü Çocuk Yurdu, Şaziye Rüştü Sağlık Yurdu, Hayır Sevenler Cemiyeti bunların başında gelmektedir.

Ahmet Rüştü Çocuk Yurdu; köy okullarının yeterli olmadığı bu dönemde, çocukların eğitimini sağlamak amacıyla açılan bir yurttur.1935-1936 öğrenim yılında “Talebe Yatı Evi” adıyla açılan kuruluş 27 çocuğa hizmet vermiştir. İlginin artması üzerine 1936 yılında eski Borsa binası satın alınıp, gerekli onarımları yapılmış ve “Ahmet Rüştü Çocuk Yurdu” kurulmuştur Yurda ; birinci derecede Şehit evlatlar, ikinci derecede anasız veya babasız olanlar, üçüncü derecede altı çocuk sahibi olan ailenin çocukları kabul edilmiştir.

Yurt binasında; yatakhane, revir, yemekhane, banyo, oyun bahçesi gibi birimlerin olduğu belirtilmektedir.Bunların yanı sıra 10 kapasiteli bir binek araba Hayri İpar tarafından kuruluşa bağışlanmıştır.

Ahmet Rüştü Çocuk Yurdu Tesisnamesi’ni 5 maddesinde; “Yukarıda yazılı (yüz) çocuktan başka kasaba okullarında yemeklerini tedarikten aciz olan kırk çocuğa öğlen yemeği verileceği, Mudanya Çocuk Esirgeme Kurumu ile Kızılay Kurumu müşterek ihzar (hazırlayacak) edecek ve yurda yazı ile bildirecektir “ denilmektedir.

Tesisnamade, müessesenin idare ve nezaretinin yaşamı süresince “kayıtsız şartsız” Hayri İpar’a ait olduğu vurgulanmaktadır. Yine yurdun bir idare heyeti, bir müdürünün olacağı bunların kendisi tarafından tayin olacağı, yurdun masraflarının kendisi tarafından nakten karşılanacağı , bu tesisin gayesi itibariyle Bursa Vilayet Makamının daimi teftiş ve  murakabesine tabi olacağı belirtilmiştir.

Hayri İpar 1 Nisan 1940 tarihinde “Hayır Sevenler Cemiyeti Riyasetine” başvurarak, Ahmet Rüştü Çocuk Yurdu ve Şaziye Rüştü Sağlık Yurdunun sağlıklı bir şekilde yürütülmesini istemiştir. Hayri İpar zaten bu cemiyetin kurucusu ve idare heyeti üyesidir.

Kuruluşun kapanmasıyla ilgili kayıtlara henüz ulaşılamamıştır. Edinilen bilgilere göre bina yıkılmış olup, yurdun kesin kapanış tarihi ile ilgili netleşmiş değildir.

Özetlemek gerekirse Ahmet Rüştü Çocuk Yurdu şahıslar tarafından açılan ülkemizdeki tek örnek sayılabilir. Kuruluş yönetimi ve idaresi Hayri İpar tarafından atanacak müdür tarafından yapılmaktadır. İlginç olan bir diğer konu yurtta kalan çocukların dışında 40 çocuğa Çocuk Esirgeme Kurumu ve Kızılay tarafından yemek verilmesidir.

Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumunun tarihçesini incelediğimizde, Talebe Sofraları diye anılan uygulama ile, özellikle uzak yerlerden gelip okumak isteyen çocuklara sıcak öğlen yemeği sağlamak için organizasyonun yapıldığı bilinmektedir. Durumu iyi olan kişiler bir veya birkaç çocuğun öğle yemeği bedelini Çocuk Esirgeme Kurumuna ödemekte, kurumda çocukların okuduğu okulda bir oda da yemek pişirerek bunları çocuklara dağıtmaktadır. Hayri İpar sanırız aynı uygulamaya katılarak Ahmet Rüştü Çocuk Yurdunda kalan öğrenciler dışında kırk çocuğa öğle yemeği vermiştir.

* Mudanya Belediyesince yayınlanan,  Fulya Düvenci Karakoç’un yazdığı   “Modernleşmenin İçinden Çıkan Mudanyalı Aile Ahmet Rüştü Efendi ve Oğlu Mehmet Hayri Bey (İpar”) isimli eserden yararlanılmıştır. Konuyla ilgili araştırmalar halen sürmektedir. Bilgi ve belgelerini bizimle paylaşmak isteyenlere şimdiden teşekkür ediyoruz.

Turgay Çavuşoğlu

cavusoglut@gmail.com


Doğrudan cihazınızda gerçek zamanlı güncellemeleri alın, şimdi abone olun.

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Anti-Spam Quiz: